Het "Rustbrein" (of Default Mode Network)
Waarom "zo druk in je hoofd"?
HIGH LIGHTS:
- Het rustbrein kan ons aardig parten spelen
- Hypothese is dat bij ADHD'ers de activiteiten van het rustbrein interfereren met
de activiteiten van een gerichte taak
- Misschien kun je "druk in je hoofd" en "gebrek aan focus" ook verklaren vanuit
de prikkeloverdracht
Direct naar paragraaf:
De functie van het rustbrein
In onze hersenen zijn zeer veel netwerken actief aldus prof. Roeyers. Eén ervan
is het nog niet zo lang geleden ontdekte rustbrein (het Default Mode Network of
taak-negatieve netwerk).
Het is nog een hypothese, maar men denkt dat het rustbrein een cruciale rol speelt
bij de concentratieproblemen bij mensen met ADHD.
Dachten we vroeger dat het brein alleen maar actief was als er taken worden uitgevoerd,
nu weten we dat het brein altijd actief is: overdag, maar ook 's nachts of bv. als
we niets doen, dagdromen of voor ons uit zitten te staren. Juist als we denken dat
ons brein in rust is, is het heel druk bezig. Mogelijk met ordenen van gegevens,
verwerken van indrukken enz., omdat de slaap niet voldoende is om deze verwerking
voldoende af te ronden.
Zodra we echter met een taak gaan beginnen, behoort het rustbrein zijn activiteit
te staken en worden die netwerken die nodig zijn voor het uitvoeren van die taken,
de zg. taak-positieve netwerken, actief.
Maar wat als dat rustbrein niet stopt met zijn activiteit als er met een andere
activiteit begonnen is, of wel stopt, maar door die andere taak toch weer gestart
wordt? In afbeelding 1 geeft de fluctuatie van de zwarte lijn in de grafiek de activiteit
van het rustbrein weer. De fluctuatie van de rode lijn geeft de activiteit van de
nieuwe taak weer. Duidelijk is te zien dat beide netwerken gelijktijdig actief zijn.
Lezing prof. dr. Herbert Roeyers van de universiteit Gent.
Het is moeilijk in te schatten wat de effecten van deze gelijktijdige werking van
meerdere netwerken zijn, maar het lijkt niet vreemd te veronderstellen dat de drukte
in het hoofd van ADHD'ers met dit mechanisme te maken heeft.
Afbeelding 1: Overactief rustbrein (met dank aan lezing prof. Roeyers.)
(Klik op het plaatje om te vergroten)
Meer uitleg over het rustbrein: Brain Balance
Zie ook de interessante uitzending van Labyrint waarin de ontdekker van het rustbrein,
prof Marcus E. Raichle, neuroloog, de functie van o.a. het rustbrein uitlegt.
Labyrint; Het geheime leven ons brein
Echt interessant wordt het natuurlijk pas als men ook wegen vindt om dit probleem
op te lossen. Veel ADHD'ers denken een oplossing gevonden te hebben door te blowen.
Blijkbaar dempt dat, tenminste bij sommigen, zoveel dat ze beter met die onrust
kunnen leven.
Maar laten we het omkeren. Niet gezegd dat het weglaten rust brengt, maar er zijn
toch wel een aantal stoffen waar je druk van kunt worden. Misschien ook wel in je
hoofd. Cafeïne en theïne zijn natuurlijk het bekendste voorbeeld, maar ook salicylaten
kunnen iemand erg druk maken.
Eigenlijk alle stoffen die bij atopische personen (atopisch = het hebben van een
allergische aanleg) tot extra vrijgemaakte histamine kunnen leiden.
Zie ook:
Oorzaken hyperactiviteit op deze site.
"Druk in je hoofd" en "focussen" anders benaderd
Nu een heel andere benadering van focussen en moeite met prioriteiten te stellen.
Voor iemand die onderstaande kan volgen, wordt het dan een stuk gemakkelijker te
begrijpen waarom het zo moeilijk is voor ADHD'ers om prioriteiten te stellen en
waarom noodzakelijke acties daardoor vaak uitblijven. Ook geeft het enig gevoel
waarom ADHD'ers soms klagen over "drukte in hun hoofd".
Prioriteiten stellen
Onderstaande is niet meer dan een gedachte-experiment en eventuele juistheid hiervan
zal nog bewezen moeten worden.
Zenuwimpulsen worden doorgegeven door zg. neurotransmitters.
Laten we eens proberen of we die overdacht van zenuwprikkels door neurotransmitters
(het biologische systeem) kunnen vergelijken met een systeem dat elektrische signalen
moet doorgeven (een gewoon elektrische (audio) systeem bv.). Stel nu dat iemand
overprikkeld is en (te) veel neurotransmitters vrij maakt. Ergens zal dan een niveau
van verzadiging optreden. Een niveau, waarbij er niet méér neurotransmitters vrijgemaakt
kunnen worden. Laten we dit eens vergelijken met elektrisch systeem, waarbij signalen
zo groot zijn, dat het systeem ze niet meer kan verwerken.
Eerst de normale situatie: Als we naar afbeelding 1 kijken, zien we het beeld, dat
een weergave is van een (elektrisch) signaal, waarbij we grote en kleine spanningspieken
kunnen onderscheiden.
Afbeelding 1: Standaard signaal
(Klik op het plaatje om te vergroten)
Elektrische systemen hebben vaak de begrenzing (voedingspanning) waar het signaal
"tegen aan kan lopen", waardoor het niet meer groter kan worden. Dat deel van het
signaal echter, dat niet tegen de begrenzing komt, kan echter wel nog groter worden.
Dat effect is te zien in afbeelding 2: de toppen worden afgeplat en het afgeplatte
deel wordt breder, naarmate het signaal meer tegen de begrenzing vastloopt.
Afbeelding 2: Vastgelopen signaal
(Klik op het plaatje om te vergroten)
Laten we dat vergelijken met de hoeveelheid neurotransmitters die er op een bepaald
moment worden vrijgemaakt. Kleine piekjes zijn minder belangrijke signalen en grote
pieken zijn belangrijke signalen. Voor een systeem dat onderscheid moet maken tussen
belangrijke en minder belangrijke signalen (taken) zal het niet moeilijk zijn om
dat verschil vast te stellen zodat de juiste acties kunnen worden uitgevoerd. Afbeelding
1 laat dit zien.
Afbeelding 3: Overstuurd signaal
(Klik op het plaatje om te vergroten)
In afbeelding 3 echter zie je wat er gebeurt als het signaal "vastloopt": Je ziet
daar het signaal dat aan de bovenkant tegen een begrenzing is gelopen en daardoor niet
groter kan worden. Een oorspronkelijk klein signaal zal kleine platte kantjes aan
de bovenkant vertonen terwijl de van oorsprong grote signalen bredere platte toppen
zullen laten zien.
Dat laatste nu is waar het om gaat: Bij een niet overstuurd signaal is het gemakkelijk
het verschil tussen grote en kleine signalen te zien (Intensiteit/hoeveelheid neurotransmitters).
Bij een sterk overstuur signaal moet het systeem echter het verschil zien op te
maken uit het verschil in breedte aan de toppen (tijdsduur van het signaal/tijd
dat de neurotransmitters hun werk doen). Voorwaar geen eenvoudige opgave. Te meer
doordat alle signalen nu zo groot zijn, dat het een erg drukke bedoening wordt in
het systeem: De ADHD'er zegt dan, Ja, maar het is zo "druk in mijn hoofd".