× Zoom

Astma en voeding

Hoe astmatische klachten door voeding beïnvloed kunnen worden.

HIGH LIGHTS:

- Astmatische klachten kunnen door voeding optreden of verergeren
- Histamine en histaminevrijmakers zijn de belangrijkste veroorzakers
- Sommige mensen kunnen idd last hebben van hulpstoffen in medicatie


Direct naar paragraaf:

Wat is astma eigenlijk

Astma is een veelvoorkomende chronische ontstekingsziekte van de luchtwegen.
Symptomen zijn onder meer benauwdheid, kortademigheid, hoesten en piepende ademhaling.
Een astma-aanval kan optreden bij prikkelende stoffen of stoffen waarvoor de patiënt allergisch is, bij een verkoudheid of na een zware inspanning.
De ernst van de klachten kan per patiënt verschillen, variërend van lichte tot levensbedreigende gevallen.
Aangenomen wordt dat astma het gevolg is van een combinatie van omgevings- en genetische factoren.
De diagnose wordt meestal gebaseerd op het patroon van symptomen, reactie op therapie in de loop der tijd en longfunctieonderzoek.

inhoud

Welke factoren beïnvloedende de klachten

Astma wordt veroorzaakt door complexe en niet volledig bekende interactie tussen omgevings- en genetische factoren. Deze factoren beïnvloeden zowel de ernst van de aandoening als het aanslaan van de behandeling.

Astmaklachten kunnen ontstaan als mensen prikkelende stoffen inademen.
Voorbeelden hiervan zijn:
   Het inademen van allergenen, zoals:
   - de uitwerpselen en vervellingshuidjes van de huisstofmijt
   - stuifmeel (pollen)
   - huidschilfers van huisdieren
   - schimmels en sporen daarvan
   - koude lucht
   - overschrijden ozondrempel

Andere zaken die klachten kunnen veroorzaken:
   - lichamelijke inspanning
   - infectie van de luchtwegen
   - sommige medicijnen, waaronder aspirine

Het wordt aangenomen dat de recente toename van het aantal astmapatiënten te wijten is aan veranderende epigenetica (erfelijke factoren buiten de DNA-sequentie om) en veranderingen in de leefomgeving.

inhoud

De rol van voeding

De (soms) negatieve rol die voeding op het optreden van astmatische klachten kan hebben wordt niet vaak benoemd. Misschien komt dit doordat tijdens de artsenopleiding toch al weinig aandacht aan voeding wordt besteed. Dat is jammer, want voeding bevat vaak veel bestanddelen welke een flink negatieve invloed op het optreden van astmatische klachten kunnen hebben en daar wordt vaak niet op gewezen.
Een belangrijke stof die aan de basis staat van veel astmatische klachten is het biogeen amin "histamine". Niet alleen kan deze in het lichaam door allergenen worden vrijgemaakt, maar ook kan het voedsel grote hoeveelheden bevatten, of stoffen bevatten die die histamine kan vrijmaken, de zogenaamde histamine vrijmakers of histamine liberators.
Hieronder zullen we uitgebreid ingaan op deze histamine (vrijmakers).

Biogene aminen

Biogene aminen zijn verbindingen in de voeding die bij mensen o.a. overgevoeligheidsreacties teweeg kunnen brengen, maar ook ons gedrag beïnvloeden. De klachten lijken op voedselallergieën, maar zijn dit niet. Bij biogene aminen speelt het immuunsysteem nl. geen rol.

Sommige hebben functies die vergelijkbaar zijn met die van hormonen, andere spelen een rol bij het functioneren van het zenuwstelsel, de darmmotoriek, het reguleren van de lichaamstemperatuur, het slaap­ritme en de activiteit van de hersenen.

Biogene aminen komen in veel voedingsmiddelen voor en worden gedurende de verwerking, de rijping (gis­ting, fermentatie) en de opslag (bederf) gevormd. Als het voedingsmiddel veel eiwitten bevat, zoals vis, kunnen er grote hoeveelheden biogene aminen worden gevormd.
Biogene aminen in voedingsmiddelen vormen normaal gesproken geen risico voor de mens, omdat het lichaam deze verbindingen zelf kan aanmaken en afbreken en zodoende kan compenseren voor van buitenaf aange­voerde biogene aminen.
Het enzym Monoamino-oxidase (MAO) regelt het niveau van meerdere biogene aminen. Als dit mechanisme verstoord is of bij overgevoeligheid kunnen er bij de opname van grotere hoeveelheden, klachten ontstaan.

De klachten die kunnen ontstaan worden in medische wereld pseudo-allergieën of PAR's genoemd. Bij de pseudo-allergieën treedt een overgevoeligheidsreactie op voor biogene aminen, bijvoorbeeld voor histamine uit bepaalde voedingsmiddelen. Het lichaam raakt door de opname van deze verbindingen uit balans, waardoor het juist nog meer histamine gaat (vrij)maken. Hierdoor kunnen de klachten optreden zoals migraine, netelroos, astma of vochtophoping.
Histamine-voorraden liggen in het lichaam opgeslagen in de mestcellen. Bij bepaalde mensen met een erfelijke aanleg voor een allergie zijn deze mestcellen veel minder stabiel dan normaal, waardoor ze te snel histamine vrijmaken. Dit kan bijvoorbeeld al gebeuren door koude of warmte.

De instabiliteit van de mestcellen wordt door zg. histamine-liberatoren beïnvloed. Deze verbindingen zitten vaak gewoon in onze voeding.
Enzymen zorgen in het lichaam voor de afbraak van biogene aminen. Grote hoeveelheden biogene aminen kunnen deze enzymen echter niet aan, omdat ze vrijwel constant door bv. alcohol en nicotine, maar ook de aanwezigheid van biogene aminen zelf en medicijnen in hun werking geremd worden.

Klachten ontstaan wanneer het gehalte aan biogene aminen te hoog wordt. Ook is duidelijk dat drinken en roken de klachten doen toenemen, omdat dit de enzymen remt die de biogene aminen afbreken. Ook bepaalde medicijnen remmen de afbraak van biogene aminen doordat zij de werking van de enzymen mono- en diamine-oxadase volledig remmen. Daardoor worden de aminen in het maag-darmkanaal niet afgebroken met als gevolg dat ze in het lichaam terechtkomen. Ook in het lichaam worden ze nauwelijks afgebroken waardoor ze zich ophopen en klachten veroorzaken. De opname uit de voeding hoeft dan maar gering te zijn om klachten te veroorzaken.

Bij sommige mensen komt het voor dat genoemde enzymen in het maag-darmkanaal ontbreken door een genetisch defect of nauwelijks werkzaam zijn. Deze mensen kunnen maar weinig biogene aminen verdragen.

inhoud

Histamine

Histamine is een vasoactief en psychoactief amine. Histamine komt in het lichaam op een aantal plaatsen voor. De meeste histamine komt niet vrij voor in het cytosol, maar zit in speciale blaasjes in mestcellen en in basofiele granulocyten.

BOX 1: Mestcel

De jongste hypothese is dat mensen die met gedrag en andere klachten op voeding reageren mogelijk een allergische aanleg hebben (zie INCA onderzoek van Pelsser, Buitelaar en Savelkous).

Bij een allergische reactie (IgE gemedieerd=Type I) zijn mestcellen betrokken. Die mestcellen maken, als er op een allergeen wordt gereageerd, een overmaat aan histamine vrij.
Echter en daar gaat het hier om, kunnen die mestcellen ook te veel histamine vrijmaken als het terugkoppelmechanisme dat de afgifte van histamine moet reguleren, wordt geremd.
De hypothese is dat één van de enzymen uit het terugkoppelmechanisme (delta-6-desaturase) door o.a. additieven en kleurstoffen kan worden geblokkeerd (Bron: J. Kamsteeg). Met andere woorden: Je kunt klachten oren krijgen als je iets gegeten of gedronken hebt dat je niet verdraagt.

Mestcel

FIGUUR 3: Mestceldegranulatie en terugkoppeling.

(Klik op het plaatje om te vergroten)

De rem wordt verhinderd te remmen en het vrijmaken van histamine gaat daardoor langer/heftiger door dan de bedoeling is. Eén van de functies van histamine is het activeren van de dwarsgestreepte spieren zodat de bronchiën enger worden met als doel de longen te beschermen tegen ongewenste indringers. Het gevolg kan dus benauwdheid bij de betrokkenen zijn.


Daarnaast komt histamine in redelijk grote hoeveelheden in de hersens voor, waar het als neurotransmitter fungeert. Maar de hoogste concentratie van histamine zit in de longen. Histamine reguleert onder andere de slaapprocessen. Het is bekend dat bepaalde antihistaminica (stoffen die de werking van histamine tegengaan) sederend (slaperig maken) zijn. Vernietiging van histamine-producerende neuronen of inhibitie (blokkeren) van de histaminesynthese zal ertoe leiden dat men niet meer waakzaam is in onbekende situaties.

Histamine leidt er juist toe dat men zeer waakzaam, alert en wakker is in dergelijke situaties. Het veroorzaakt een verwijding van de bloedcapillairen (haarvaten) en reguleert de doorbloeding van het lichaam. Door de sterkere doorbloeding daalt de bloeddruk. De verwijding van de bloedvaten veroorzaakt dat de wanden meer doorlaatbaar voor bloedvloeistof zijn. Dit vocht hoopt zich op in het omringende weefsel. De spieren van longen, maag en darm trekken zich onder invloed van histamine samen en de maagsapafscheiding neemt toe. De zenuwuiteinden worden door histamine gestimuleerd. Bij een overmaat aan histamine ontstaat hierdoor een stekende jeuk of pijn.

Histamine kan op twee manieren problemen geven in het lichaam:
1) Histaminevergiftiging
Door het eten van "bedorven" kaas, zuurkool, komkom­mer in het zuur, tomaten uit blik, worst, sardines, haring, makreel of tonijn komt of en toe histamine­vergiftiging voor. De klachten die binnen dertig tot zestig minuten optreden zijn rood aanlopen van het gezicht (flush), opvliegers, gevoel van inwendige hitte, gevolgd door zware kloppende hoofdpijn. Verder treden er hartkloppin­gen op en krachtige onregelmatige samentrekkingen van het hart, duizeligheid, flauwtes, jeuk, branderig gevoel van de mond en keel, snelle maar zwakke pols, problemen met het slikken, gevoelsstoornissen en een jeukende uitslag in gezicht en nek.
Een histaminevergiftiging wordt vaak niet alleen door hogere concentraties histamine in de voeding veroor­zaakt. Vaak hebben deze voedingsmiddelen ook hoge concentraties aan andere biogene aminen. Tri­methylamine, een biogeen amine dat in (verse) vis voorkomt, versterkt het effect van histamine in het lichaam met een factor tien. Andere biogene aminen kunnen de afbraak van histamine remmen, zowel in het maag-darmkanaal als in de rest van het lichaam. Duidelijk is dat bij de aanwezigheid van andere biogene aminen of alcohol een lagere hoeveelheid histamine at problemen kan geven.

2) Overgevoeligheid voor histamine
Overgevoeligheid voor histamine wordt voornamelijk veroorzaakt door het ontbreken van enzymen (als gevolg van een erfelijk defect) in het maag-darmkanaal die histamine afbreken. Klachten die veroorzaakt worden door een overgevoe­ligheid voor histamine, lijken sterk op die welke beschreven zijn bij een histaminevergiftiging en bij de (pseudo-)allergieën, omdat histamine hierbij een rol speelt. Voorbeelden zijn: astma, netelroos, oedeem, migraine en ziekte van Ménière.

inhoud

Histaminevrijmakers

Histaminevrijmakers zijn verbindingen die de instabiliteit van de mestcellen beïnvloeden en er histamine uit vrijmaken en in omloop bren­gen. Het teveel aan histamine dat zo in omloop komt, brengt het lichaam uit balans en leidt tot pseudo allergische verschijnselen.

Natuurlijke voedingsmiddelen die histamine vrijmaken:
Alcoholhoudende dranken, bonbons ed., ananas, aardbeien, kippen-eiwit, granen, tomaten, papaya, varkensvlees, vis, schaaldieren, kreeft, krab, noten, amandelen, pinda's.

Kruiden:
Basilicum, cayennepeper, dragon, eucalyptusolie, galanga (laos), gember, kaneel, foelie, kerrie, koriander, kruidnagels (speculaas-, koek- en worstkruiden), lavas, majoraan, nootmuskaat, pa­prika, peterselie, sassafras (kauwgom, tandpasta, thee), selderij, knolselderij, tijm, venkel.
Hulpstoffenadditieven zoals benzoëzuur:
Verontreinigingen/contaminanten zoals nitraat.

Additieven die histamine vrijmaken
Een aantal additieven zijn ook in staat histamine vrij te maken (Mogelijk verklaard dat een deel van het drukke gedrag bij sommige kinderen):

Geur en smaakstoffen: (ethyl)vanilline, menthol, salicylaten.
Kleurstoffen: E102, E104, E110, E120, E123, E124, E127, E131, E132, E151
(In een Japanse studie van de jaren 1970, Toonde Ishihara (1979) aan dat E102 (tartrazine) niet alleen zelf een bronchoconstrictor (luchtweg vernauwer) is, maar het verhoogt de effecten van andere bronchoconstrictors. Dit betekent voor een astmapatiënt dat zelfs wanneer E102 niet zelf een astma-aanval uitlokt, dit de longen "klaar zet" voor een astmatische aanval wanneer een volgend allergeen wordt geïnhaleerd.)
Conserveermiddelen: E150b en d (Sulfiet is een allergeen, ongeveer 5 procent van de astmapatiënten krijgt binnen 5 minuten ademhalingsmoeilijkheden na het nuttigen van sulfiethoudend voedsel.), E210, E211-219, E220 (zwaveldioxide. Vooral erg bij inademen. Denk hierbij aan de dampen die bij (vuurwerk)verbranding vrijkomen), E221-228 (Natriumsulfieten), E249, E250
Smaakversterkers: E620, E621, E622-625

Medicijnen die histamine vrijmaken
morfine, diazepoxine, codeïne, röntgencontrastvloeistof, sommige infuusvloeistoffen, barbituraten en tubocurarine

Naast deze invloeden vanuit de voeding blijkt de insta­biliteit van mestcellen ook sterk te worden beïnvloed door stress, zowel psychologische als fysiologische. Dit verklaart waarom spanningen de ernst van voedselal­lergieën kunnen verergeren. Het merkwaardige van dit verschijnsel is dat mestcellen het meest stabiel zijn als psychologische en fysiologische stress met elkaar in evenwicht zijn. Iemand die een beroep heeft waarbij spanning normaal is, kan dus door lichamelijke inspan­ning zoals trimmen, fietsen of zwemmen proberen de balans in evenwicht te houden.


Zout en astma

Minder zout, minder astma? In Engeland is een grootschalige studie gestart om het mogelijke verband tussen zout en astma te bestuderen. Een aantal recente studies suggereren namelijk dat een vermindering van de zoutconsumptie de klachten van astmapatiënten op betekenisvolle wijze zouden doen verminderen.

Bron: PubMed

inhoud

Salicylaten

Waardoor wordt salicylaatgevoeligheid veroorzaakt?
Hoewel het eten van overmatige hoeveelheden salicylaten bij iedereen tot bijwerkingen kan leiden, kunnen de meeste mensen veilig hun dagelijks voedsel eten dat rijk is aan salicylaten of af en toe een paar aspirinen nemen tegen hoofdpijn.
Mensen met een gevoeligheid voor salicylaten kunnen echter bijwerkingen ervaren wanneer ze voedsel eten of een product gebruiken dat zelfs kleine hoeveelheden van deze chemicaliën bevat. Deze mensen hebben een verminderd vermogen om ze goed te metaboliseren en uit hun lichaam uit te scheiden.
Overgevoeligheid voor salicylaten wordt vermoedelijk veroorzaakt door een overproductie van leukotriënen, dit zijn ontstekingsmediatoren die in verband zijn gebracht met verschillende aandoeningen, waaronder astma, reumatoïde artritis en inflammatoire darmaandoeningen. Deze overproductie wordt veroorzaakt door de remming van cyclo-oxygenase, een enzym dat de productie van leukotriënen reguleert.
Asperine intoleranti, PubMed
De opeenhoping van leukotriënen in het lichaam leidt tot symptomen die verband houden met salicylaat-intolerantie. Hoewel het percentage mensen met een salicylaat-intolerantie onbekend is, komt het vaker voor bij volwassenen die aan astma lijden. Er wordt zelfs geschat dat 2-22% van de volwassenen met astma gevoelig is voor deze verbindingen.
Het is ook aangetoond dat mensen met voedselallergieën en inflammatoire darmaandoeningen vaker deze intolerantie hebben.[2]
Zie ook Salicylaten/benzoaten

inhoud

Hoe wordt de diagnose gesteld

Toch is het niet eenvoudig alle klachten zo maar direct aan histamine toe te schrijven. Ze zijn vaak niet te onderscheiden van klachten, veroorzaakt door andere pseudo-allergische reacties en voedselallergieën. Het komt ook voor dat naast histamine-overgevoeligheid een andere vorm van voedselovergevoeligheid mee speelt. Tyramine b.v. geeft dezelfde klachten en zit vooral in producten die ook rijk zijn aan histamine.

Tests die vaak als hulpmiddel gebruikt worden zijn huidtests, eliminatie-provocatietesten, urine onderzoek en door alternatieve therapeuten: kinesiologie (spiertesten) en electro-acupuntuur.

inhoud

BOX 2: Hoe kleine dingen grote gevolgen kunnen hebben.

Elke 3 maanden maakte ik mijn opwachting bij mijn longarts:
"Zijn er nog bijzonderheden?"
"Ja, ik heb allemaal het idee dat ik het eerder benauwd krijg van mijn medicijnen dat dat het er minder van wordt. Hoe meer ik inneem, hoe beroerder ik me voel."
"Oh, dat komt door prikkeling van de bovenste luchtwegen door het 'vehiculum' (hulpstof die het werkzame bestanddeel helpt vervoeren)".

Toen ik wat meer zicht op voedingsklachten begon te krijgen ging ik naar de huisarts met de vraag:
"Kunt u mij als test geen aerosol voorschrijven ipv die poedercapsules?".
Gelukkig kon dat en binnen 'n week kon ik stoppen met de medicatie.
Niet dat mijn astma echt over was, maar mijn klachtenniveau werd, ook door het vermijden van histaminevrijmakende additieven (de AZO- en koolteerkleurstoffen) zo laag, dat ik vond dat ik geen medicatie nodig had. Alleen tijdens echte griep - en dan heb ik best veel nodig - en in het najaar als de schimmels en huisstofmijt weer actiever worden, wil ik nog wel eens een pufje gebruiken.

Wat bleek er aan de hand te zijn: De medicatie die ik toendertijd gebruikte was Lomudal en Ventolin. Ventolin gebruikte lactose als hulpstof. Blijkbaar ben ik overgevoelig voor het inhaleren van lactose.
In die tijd sprak ik de product manager van Lomudal en die bevestigde deze klacht en vertelde dat zij om die reden geen lactose meer in de Lomudal gebruiken.

Na een maand of 6 - nu zo'n 25 jaar geleden - heb ik definitief afscheid kunnen nemen van mijn longarts!


inhoud

Bronnen:
[1] J.Kamsteeg, Eetwaar= Eetbaar?, Over voedselallergie,H.J.W.Becht 2013.pp. 146-164
Wikipedia: astma
[2] Website Healthline over salicylatenovergevoeligheid
Healthline


UITGELICHT

Er wordt maar weinig aandacht besteed aan histamine en histaminevrijmakers als oorzaak van veel klachten.

inhoud
Contact
Copyright © VenG 2012-2024
Disclaimer & Privacy
Aanpassingen vinden voortdurend plaats
Bijgewerkt op 16 januari 2024
Techn. realisatie: B. S. & miracom.nl